Tentoonstelling ‘Onze koloniale erfenis’ in Wereldmuseum

Het is allemaal te zien, te horen en te voelen tijdens een bezoek aan ‘Onze koloniale erfenis’ in het Wereldmuseum Amsterdam. Een gesprek over het doel en de urgentie van deze bijzondere tentoonstelling met de maker ervan, Rik Herder.

‘‘Onze koloniale erfenis’ is het sluitstuk van de herinrichting van het Wereldmuseum Amsterdam, voorheen het Tropenmuseum’, legt tentoonstellingsmaker Rik uit. ‘Vroeger in het Koloniaal Instituut, zag men hier collecties en tentoonstellingen vanuit een eenzijdig koloniaal perspectief. Het was als het ware een etalage van kolonialisme, propaganda en verhalen op basis van superieur denken. Later, in de tijd van het Tropenmuseum was dat aanzienlijk veranderd, maar werden opstellingen nog geografisch georganiseerd, per land of continent. En dat willen we niet meer. De wereld is veel meer met elkaar verbonden. En dat willen we benadrukken met thematische tentoonstellingen in het huidige Wereldmuseum. Inmiddels beseffen we dat met name het slavernijverleden vele andere perspectieven kent, die tot op de dag van vandaag impact hebben op veel mensen in onze samenleving.

Open blik op de wereld

Die perspectieven komen allemaal naar voren in de tentoonstelling ‘Onze koloniale erfenis’. ‘Daarmee  willen we bezoekers laten zien en voelen dat kolonialisme en slavernij niet alleen tot het verleden behoren, maar van vroeger én nu zijn. Het heeft onze huidige wereld en de verhoudingen waarin we als wereldburgers tot elkaar staan gevormd. Zo leeft de koloniale aanwezigheid van Nederland in onder meer Indonesië, Suriname, Curaçao en Sint-Maarten tot op de dag van vandaag voort in onze maatschappij. We hopen dat iedere tentoonstellingsbezoeker ons museum verlaat met een meer open blik op de wereld. Vanuit ons museumverleden vinden we dat juist wij bij uitstek de plek zijn waar al die andere verhalen verteld moeten worden.’

Het ontstaan van de tentoonstelling

De tentoonstelling kwam mede tot stand door de inzet van diverse klankbordgroepen. ‘Academici dachten mee over bijvoorbeeld objectselecties, storylines en teksten’, vertelt Rik. ‘Met docenten van middelbare scholen keken we naar manieren waarop we de tentoonstelling aantrekkelijk en actueel zouden kunnen maken voor scholieren. Omdat racisme en discriminatie belangrijke maatschappelijke thema’s zijn, zetten we erop in dat jonge mensen in hun leven ten minste één keer ‘Onze koloniale erfenis’ bezoeken. Ook hebben we in online sessies het publiek om input gevraagd. Het mooiste dat we daarin ontdekten was dat mensen in Nederland écht die kritische blik op ons koloniale verleden willen terugzien.’

Gelijkwaardige wereld

Diezelfde ongelijkheid zie je volgens Rik ook heel dichtbij nog. ‘In ons eigen land, in onze eigen stad of ons eigen dorp. We hopen bij te dragen aan de ontwikkeling die daar verandering in moet brengen. Wij willen dat Eurocentrische verhaal dat altijd de boventoon voerde bijsturen. Simpelweg omdat we geloven dat de wereld geen centrum heeft en dat gelijkwaardigheid alleen behaald kan worden, als dat gelijkwaardigheid betreft voor iedereen. Essentieel daarvoor is het vertellen van verhalen van onrecht, gedaan in het verleden, tot het erkennen en bespreekbaar maken van de doorwerking ervan in het hier en nu. Denk hierbij aan alle vormen van racisme, discriminatie en etnische profilering. Onderwerpen waar veel mensen vandaag de dag helaas nog mee worden geconfronteerd.’

Digitaal Namenmonument

Wie een loodzware, sombere tentoonstelling verwacht, komt volgens Rik bedrogen uit. ‘We willen juist de kracht van tot slaaf gemaakte mensen laten zien. Niet alleen hun slachtofferschap dus, maar juist ook hun verzet, hun veerkracht en hun creativiteit om zelfs in erbarmelijke omstandigheden mens te blijven. Je ziet dat bijvoorbeeld terug in hun culturele en muzikale uitingen die een belangrijke plek innemen in de tentoonstelling.’ Hoogtepunt is volgens Rik het Digitaal Namenmonument, dat een centrale plek in de tentoonstelling inneemt. ‘Deze tot de verbeelding sprekende, interactieve installatie bevat de namen van 250.000 in Suriname, Curaçao en Indonesië tot slaaf gemaakte mensen. Een eerbetoon met heel veel andere gegevens die je over hen kunt opzoeken. Van hun afkomst, de plek waar ze verbleven tot zelfs hun onderlinge relaties aan toe. De data zijn afkomstig uit het Nationaal Archief en nieuw onderzoek dat we hebben laten doen. We nodigen bezoekers uit een persoonlijke verbinding te leggen met het slavernijverleden. Je kunt er tijdens je bezoek ook niet omheen.’

Fondsenwerving Het ministerie van OCW neemt het grootste deel van de financiering van het Wereldmuseum Amsterdam voor haar rekening. Denk het historische gebouw en de Rijkscollectie die Wereldmuseum Amsterdam in beheer heeft. Voor tentoonstellingen is het museum voornamelijk aangewezen op fondsenwerving. Zo biedt VSBfonds het Wereldmuseum financiële ondersteuning voor de programmering rondom de tentoonstelling ‘Onze koloniale erfenis’. Enkele voorbeelden hiervan zijn educatieve programma’s, lezingen, filmvertoningen, de reeks ‘Ongemakkelijke gesprekken’ en de uitgave van een boek over gesprekstechnieken om samen door ongemakkelijke thema’s heen te komen.